تاریخچه کاشی و سرامیک
· مقدمه ای برکاشی
· علم سرامیک
· فراورده های سرامیکی
· انواع سرامیک
· گونه های کاشی سرامیکی
مقدمه ای برکاشی
هنگامي كه كلمه كاشي به گوش اكثرمردم مي رسد، بي درنگ واژه كاشي سراميكي درذهن آنها تداعي مي گردد.البته جاي تعجب نيست چراكه كاشي سراميكي بي شك رايج ترين پوشش مورداستفاده درهنرمعماري وتزئين اماكن مسكوني وتجاري محسوب مي شود.كاربردكاشي سراميكي از4000 سال قبل ازميلاد درمصرباستان تا استفاده درسفينه هاي فضايي درعصر حاضر ازتاريخچه اي طولاني برخورداراست. كاشي سراميكي با توجه به ايجاد نمايي زيبا وبه عنوان پوشش رايج، نقش كليدي درمعماري اماكن مسكوني دارد.
سراميک مشتق از کلمه keramos يوناني است که به معني سفالينه يا شئي پخته شده است. در واقع
منشا پيدايش اين علم همان سفالينه‌هاي ساخته شده توسط انسانهاي اوليه هستند. در واقع قبل از کشف و استفاده فلزات، بشر از گلهاي رس به علت وفور و فراواني آنها و همچنين شکل‌گيري بسيار خوب آنها در در صورت مخلوط شدن با آب و درجه حرارت نسبتاً پايين پخت آنها استفاده مي‌کرد. آلومينوسيليکاتها که خاکهاي رسي به حساب مي‌آيند، از عناصر آلومينيوم، سيليسیم و اکسيژن ساخته مي‌‌شوند که اين سه عنصر بر روي هم حدود 85 درصد پوسته جامد کرة زمين را تشکيل مي‌دهند. اين سه عنصر فراوانترين عناصر پوسته زمين هستند.
اولين نمونه هاي كاشي سراميكي به دوران ماقبل تاريخ بازمي گردند.
اين كاشي هاي زمخت وطبيعي ازخاك رس طبيعي وبه شكل چهارگوش ساخته شده ودرزير نور خورشيد خشك مي شدند.
بيش از6000سال قبل واحتمالا درمصر باستان،مردم پي بردندكه پختن كاشي هاي رسي دريك كوره آنها رامستحكم ترومقاوم تردربرابرجذب آب مي نمايد.درهمان دوره كاشي سازان مخلوطهاي متفاوتي ازخاك رس راموردآزمايش قراردادندوآنها راجهت بادوام ترنمودن بدنه كاشي(بيسكویيت- Bisquet) با موادي نظير سنگ گچ پودرشده، سنگ رست،تالك،ميكا يا ماسه مخلوط مي كردند.
علم سراميک:
به طور کلي علم سراميک را مي‌توان به دو شاخه سراميک فيزيکي و سراميک صنعتي تقسيم کرد.
سراميک فيزيکي درباره ساختمان مواد سراميکي و خواص آنها بحث مي‌کند. در اين شاخه ساختمان اتم، اتصالات بين اتمها، ساختمانهاي بلوري، ساختمان شيشه، معايب ساختماني، استحاله‌هاي فازي، رشد دانه‌ها، تبلور مجدد و مباحثي نظير آنها مورد بحث قرار مي‌گيرد. علاوه بر اين خواص الکتريکي، مغناطيسي، نوري، حرارتي و مکانيکي سراميکها هم مورد بحث قرار مي‌گيرند.
در سراميک صنعتي از تکنولوژي ساخت سراميکها صحبت مي‌شود.اصولاً مراحل ساخت هر جسم سراميکي به صورت زير است:
انتخاب مواد اوليه و تغليظ و تخليص آن.
آماده‌سازي مواد اوليه (خردکردن- دانه‌بندي- مخلوط کردن )
شکل دادن
خشک کردن
پختن (زينتر کردن)
بیسکوییت در صنعت سرامیک چیست؟
قطعات خاکی که قبل از اعمال لعاب و چاپ از خشک کن خارج می شوند، بیسکویت گفته می شود که اگر ضایعات این نوع بیسکویت به بدنه افزوده شود، انقباض حین خشک شدن کم نمی شود زیرا رس پخته شده است.
فرآورده‌هاي سراميکي
اين فرآورده‌ها را مي‌توان به دو گروه عمده تقسيم کرد:
سراميکهاي سنتي: سيمانهاي هيدورليکي سفالينه‌ها، چيني‌‌ها و کاشي‌ها،ساينده‌هاي سيلسيم کاربيدي
سراميکهاي نوين: اين دسته براي جوابگوئي به نيازهاي مخصوص مانند مقاومت حرارتي بيشتر، خواص مکانيکي بهتر و خواص الکتريکي ويژه و مقاومت شيميايي افزونتر به وجود آورده‌اند.
گروهي از انواع اين نوع سراميکها عبارتنداز:
سراميکهاي اکسيدي خالص با ساختماني يکنواخت: به عنوان اجزاء الکتريکي با ديرگداز بکار مي‌روند
سراميکهاي الکترواپتيکي (الکترونيکي– نوري): برای تبدیل علائم الکتريکي به نوري بکار میروند
سراميکهاي مغناطيسي: اين مواد اساس واحدهاي حافظه مغناطيسي را در کامپيوترهاي بزرگ تشکيل مي‌دهند.
سراميکهاي نيتريدي: مانند نيتريد آلومينيوم که بسيار ديرگدازبوده واستحکام خوبي در درجه حرارتهاي بالا دارند
انواع سرامیک ها
سرامیک ها شامل ارتن ور؛ استن ور؛ چینی؛ پرسلین ها و سرامیک های خاص می شوند.
ارتن ورها یا به نوعی سفال ها دمای پخت 850 تا 1000 درجه سانتی گراد دارند. و شامل انواع طبیعی؛ ظریف؛ تالکی و نیمه شیشه ای می شوند.
استون ورها یا ظروف خانگی نسبت به ارتن ورها بیشتر حرارت دیده اند و خیلی سخت شده اند زیرا که در حرارت 1200 تا 1300 درجه سانتی گراد پخته شده اند. استون ورها دارای پلاستیسیته بالا و انقباض کمی هستند.در این گروه نیز انواع طبیعی؛ ظریف؛ صنعتی غیر متخلخل یافت می شود.
چینی ها نیز این خواص را دارا می باشند:پخت بالا؛ تخلخل کم؛ ظریف بودن و داشتن لعاب شیشه ای.
گونه هاي كاشي سراميكي
كاشي سراميكي داراي انواع وگونه هاي متفاوت وبسياري است.اعمال يا عدم اعمال لعاب،مهم ترين عامل تمايز انواع كاشي بشمار مي آيد.ميزان تخلخل كاشي نيز دردرجه دوم اهميت قراردارد.
.هنگام انتخاب كاشي مناسب براي مكانهاي مرطوب (نظيراطراف دوش و وان،كف حمام واطراف دستشويي) مسئله تخلخل كاشي اهميت بيشتري پيدا مي كند،چراكه آب جذب شده توسط كاشي هاي متخلخل محل امني براي رشد باكتريها خواهدشدوسرانجام بانفوذبه لايه هاي زيرين باعث شل شدن اتصال بين كاشي وزمينه خواهد گرديد.
لعاب: رنگ دركاشي هاي لعاب خورده مي تواند دربافت كاشي واردشده باشد.اين رنگ مي تواند رنگ طبيعي خاك رس يا رنگدانه اي باشدكه قبل ازپخت كاشي به رس اضافه شده باشد.دربرخي موارددركاشي هاي لعاب خورده،رنگ(معمولا مخلوطي ازسيليكات سرب و رنگدانه ها) پس ازپخت بدنه برلعاب سطح اعمال مي شود. سپس كاشي را جهت ممزوج نمودن لعاب با بدنه، مجددا دركوره پخت قرارمي دهند.انواع كاشي هاي لعاب خورده ازبراق روشن تا مات كامل،داراي رنگها،طرحها وبافتهاي سطحي متنوع تري درمقايسه با نوع بدون لعاب هستند
تخلخل:ميزان تخلخل براساس مقدارآب جذب شده توسط كاشي تعيين مي شود.كاشي هاي غيرزجاجي ميزان جذب آبي حدود7درصد يابيشتر،كاشي هاي نيمه زجاجي بين 2تا7 درصد،نوع زجاجي بين6/0 الي 3درصد وگونه غيرجاذب كمتراز5/0 درصد دارند.عموما هرچه زمان پخت ودماي كوره بيشترباشد،كاشي نيززجاجي تر وميزان تخلخل آن كمتر مي گردد.موزائيكهاي زجاجي سراميكي،كاشي هاي گرانيتي وكاشي هاي پرسلاني ازجمله كاشي هاي زجاجي باميزان جذب آب ناچيز محسوب مي شوند.كاشي هاي پرسلاني نيز باهمان مواداوليه لازم براي چيني پرسلاني،جهت پوشش ديواروكف بسيارمناسب هستند.
بسياري ازكاشي هاي بدون لعاب وكاشي هاي Quarry نيز جزء گونه با زجاجي هستند.نوع غيرزجاجي شامل بدنه هاي سفيد،كاشي هاي ديواري لعاب خورده،برخي بدنه هاي قرمز،كاشي هاي دماي پخت پائين وسنگ فرشها هستند.
كاشي ديواريانواع كاشي و سراميك
معمول ترين نوع كاشي سراميكي مورداستفاده عموم است كه دراندازه ها،رنگها وطرحهاي گوناگون يافت مي شود.بيشتركاشي هاي تزئينی مرسوم ومنقوش بادست متعلق به اين دسته اند. كاشي هاي ديواري معمولا25/0 الي 375/0 اينچ ضخامت، 3*3 اينچ الي 6*6 اينچ ابعاد ودرشرايطي باابعاد واشكال بزرگتر و متفاوت تري به بازار ارائه مي شوند.ابعادمذكور اسمي والبته دربرگيرنده بندكشي نيزهستند.
معمولا،كاشي هاي ديواري نازك،سبك ومتخلخل
بوده وبالايه نازكي ازلعاب(فقط مناسب استفاده
روي ديوار)پوشانده شده اند.بااين وجود،
مي توان آنها را روي پيشخوانها يا كفهايي باميزان ترددكم يارطوبت جزئي ماننداتاق خوابها ياحمامها مورداستفاده قرارداد.
كاشي هاي ديواري رامي توان درمحيطهاي مرطوب نظيراطراف وان ودوش نيز نصب كرد.درچنين شرايطي،معمولا يك لايه بتونه ضدآب راجهت محافظت درزها دربرابرنفوذ آب روي كاشي پخش مي كنند.البته درتعدادي ازكاتالوگها،كاشي هاي ديواري اينچنين طبقه بندي نشده وآنها رابانام طراحشان مي شناسندواغلب، شرايط وسطح مناسب براي نصب كاشي رامشخص ومعرفي مي نمايند.و دیگر نمونه ها عبارتند از:
کاشی های سیمانی
ماده اصلي تشكيل دهنده كاشي سيماني، به جاي خاك رس، سيمان است.مانند:كاشي مكزيكي سالتيلو(saltillo)نام اين كاشي ازنام شهري درشمال مكزيك و محل ساخت آنها گرفته شده است. خاك رس نرم درمعرض خورشيد قرارگرفته واين كاشي ساخته میشود.جاي انگشت،اثرپاي حيوانات، تركيدن حبابهاي درون آهك،حفرات وسوراخهاي كوچك ناشي ازخروج آهك ازرس همگي به اين نوع كاشي،ظاهري روستايي مي بخشند.
كاشي هاي داراي ورقه هاي ازپيش چيده:
ازانجاكه اين كاشي ها نيازبه پرداخت باملاتهاي ويژه ندارند،لذا يك مرحله جلوترازكاشي هاي ديواري ورقه دارهستند.
کاشی موزاییکی
هرنوع كاشي به اندازه 2 اينچ (5سانيمتر) مربع يا كوچكتر وتهيه شده ازشيشه يا خاك پرسلاني ريزدانه با مخلوطي ازرنگدانه ها،به عنوان كاشي موزائيكي محسوب مي شود.
كاشي كف:
اين نوع كاشي شامل تمامي كاشي هاي مناسب محوطه هاي مسقف وروباز است.اكثركاشي هاي كف لعاب خورده مناسب استفاده برروي پيشخوانها وديگرسطوح افقي تحت فشار،درمعرض سايش ومحلهاي پرترددهستند
كاشي هاي ديواري ورقه اي:
كاشي هاي ورقه اي درواقع كاشي هايي هستندكه بانظم وفاصله اي خاص كناريكديگروروي ورق كاغذي خاص،پلاستيك مشبك يايك لايه مشبك پارچه اي قرارمي گيرند.