در طی سالهای گذشته سیاستهای دولت بیشتر به سمت درآمدهای حاصل از نفت گرایش داشته همین موضوع سبب گردید تا درآمدهای حاصل از نفت به صورت نقدینگی وارد چرخه اقتصادی کشور شود و سبب رکود در سایر صنایع گردد .
ویژگی جغرافیایی کشور ایران و هم مرزی آن با کشورهای بسیاری ؛ این توانمندی را برای کشورمان بوجود آورده تا بتواند سهم عمده ایی از مناسبات اقتصادی را دارا باشند . اما ، ما هرگز نتوانسته ایم از این پتانسیل خدادادی استفاده نمائیم . که بسیاری از کشورهای دنیا غبطه این موقعیت جغرافیایی ما را می خورند . و با این پتانسیل موجود ما هنوز هم بیکاری در جامعه داریم و به دنبال راههایی برای رفع این پدیده می باشیم ؛ اما در راههایی که جستجو می کنیم هرگز نخواسته ایم به این پتانسیل توجهی داشته باشیم .
اینک که به یاری خدا و همت صنعتگران صنعت سرامیک این مهم حاصل گردیده که ایران چهارمین تولید و صادر کننده در این صنعت در جهان می باشد . با برخی از سیاستهای اشتباه تیشه به ریشۀ این صنعت زده شده و یک به یک کارخانجات سرامیک وارد گور مشکلات شده و می بایستی با مشکلات متعدد دست و پنجه نرم کنند .
وضع ساخت و ساز در داخل در سال 94
کشور ایران از لحاظ کمی سالانه 400 میلیون مترمربع تولید می نماید و ظرفیت اسمی در این صنعت حدود 700 میلیون مترمربع می باشد . بعبارتی ابزارهای نصب شده قادر به تولید این مقدار سرامیک می باشند اما ما هرگز نمی خواهیم از پتانسیل های کشورمان استفاده کنیم .
وقتی وضع ساخت و ساز در داخل مناسب نبود ؛ تولید سرامیک که وابسته به صنعت ساختمان است با رکود مواجه گردید . از همین رو تولید کننده سعی در فروش محصول از طریق صادرات نمود . در این هول و ولا بازار باد آورده عراق پیش آمد که حدود 90% از صادرات را به خودش اختصاص داد حال که عراق نیز با غده سرطانی داعش دست و پنجه نرم می کند صادرات به این کشور با مشکلاتی مواجه شده در نتیجه در هر کارخانه ایی بصورت میانگین 1 تا 2 میلیون مترمربع کاشی دپو شده در انبار موجود است . که عدم فروش این محصولات سبب شده تا سرمایه در گردش کارخانجات کم شود در نتیجه کارخانجات با بحران مواجه شدند . که مشهودترین موردی که می توانم راجع به این موضوع بیان کنم نامه ایی است که انجمن سرامیک به کارخانجات فرستاد مبنی بر برون رفت از وضع موجود تولید از تاریخ 13/12/93 لغایت 30/1/94 تعطیل گردد .
این یک بغض است که گلوی هر انسان وطن پرستی را می فشارد .
از این بحث این نتیجه گرفته می شود که تا امروز بازار صادراتی وجود نداشته بعبارتی صارات این صنعت بصورت سنتی انجام می گرفته و از روش های مدرن تجارت بهره گیری نشده است .
عوامل ایجاد بحران در صنعت سرامیک کشور
از دیگر پارامترهایی که می توان به آن اشاره کرد و سبب شده تا بسیاری از کارخانجات با مشکلات دست و پنجه کنند نبودن مدیریت برنامه ریزی قاطع و کارآمد می باشد . بعبارتی تا بحال تعبیر اشتباهی از مدیریت برنامه ریزی در صنعت داشته ایم .
برنامه ریزی یعنی اینکه اگر پارامترهای ورودی به کارخانه اعم از نیروی کار ، مواد اولیه و ... را x در نظر بگیریم و محصول خروجی از کارخانه را y فرض کنیم . x – n = y
که n مقدار ضایعات می باشد . که هر چه مقدار n کاهش یابد x به y نزدیکتر میشود و آن تولید سودآورتر میشود . بعبارتی با کاهش مقدار n قیمت تمام شده پایین می آید . و بسیاری از سرمایه های کارخانجات تلف نمی شود .
ضمناً وقتی تعداد تولید کنندگان افزایش یابد در هنگام فروش محصول بازار رقابتی ایجاد میشود بعبارتی دیگر مشتری به دنبال خرید جنسی با کیفیت بیشتر و قیمت مناسبتر می باشد که با کاهش پارامتر n میتوان مشتری را راغب به خرید کالای تولیدی کرد . زیرا وقتی مقدار n کاهش یابد تولید کننده می تواند به همان میزان هنگام فروش به خریدار تخفیف قائل شود . همین موضوع رقابتی شدن بازار سبب شده تا بسیاری از کارخانجات تعطیل شوند . چند وقت پیش در فصلنامه کاشی و سرامیک از زبان یکی از افراد انجمن سرامیک این جمله بیان شد که ای کاش دولت در صدور مجوزها برای تولید سرامیک تجدید نظر می کرد . و ای کاش تا این اندازه مجوز برای احداث کاخانجات جدید داده نمی شد .این موضوع هم یک بغض است که وقتی یکی از اعضای رده بالای این صنعت چنین حرفی را می زند دیگر حرفی برای گفتن نمی ماند . مگر کشور پهناوری مثل ایران با این همه پتانسل نمی بایست صنعتی می شد که ایشان چنین موضوع لغوی را پیش کشیدند؟ پس هنگامی که به بحران بومی خوردیم باید آرزو کنیم ای کاش این تعداد واحد تولیدی نمی داشتیم !؟!؟ آیا این منطق درست است .
در جواب ایشان باید گفت .
ای عزیز کج روی از ماست . ما مقصریم کشور ما هیچ چیز از چین ، ایتالیا ، اسپانیا و ترکیه کم ندارد . این ما هستیم که مقصریم که علاج واقعه را قبل از وقوع نکرده ایم .
ضمناً همین عزیز حرف دیگری را در آن مجله زدند که بغض دیگری را بر صنعت وارد می کند . ترکیه از لحاظ حجمی کمتر از ایران صادر می کند اما از لحاظ ریالی سود بیشتری نسبت به ایران می برد ؟!؟!
در پاسخ باید گفت ای عزیز شما در رده بالای مدیریتی این صنعت قرار گرفته اید و می بایستی پیگیر این موضوع باشید و با ارائه راهکار به دولت در صادرات نه به قول خودتان پیله وری سهم ایجاد می کردید . نه ما که کارگران این صنعت می باشیم و چیزی برای گفتن نداریم که اگر شاگرد چیزی بلد نباشد محکوم نمی شود اما اگر معلم خطائی کند دیگر الگوی کسی نیست .
از دیگر مباحثی که می بایستی ذکر شود که سبب ایجاد این بحران ها می شود . اصل شایسته نگری در انتخاب مدیران است . بسیاری از مدیران کار بلد این صنعت امروز خانه نشین شده اند . که ایده دارند به ایده ها بها میدهند و دنبال روشهای نوین هستند . این مدیران به آزمون و خطا اعتقاد دارند می گویند در روزهایی که بحران نیست با آزمون و خطا می توان به پادزهری رسید که هنگام بحران از آن استفاده نمود . از دیگر عوامل ایجاد کننده این بحران میتوان به افزایش قیمت تمام حامل های انرژی ومواد اولیه مصرفی در صنعت سرامیک اشاره کرد حال آنکه قیمت محصول هیچ افزایشی در طی دو سال اخیر نداشته است . البته این موضوع نبایستی فراموش شود وقتی 150 کارخانه یک محصول تولید می کنند به اسم کاشی یا سرامیک رقابتی سبب می شود خود به خود محصول افزایش قیمتی نداشته باشند .
البته از افزایش قیمت مواد اولیه بایستی اینچنین بیان کنیم که ما صنعت سرامیک را بومی کرده ایم اما صنایع جانبی آن را بومی نکرده ایم بعبارتی ما خودمان kaolinit داریم اما یا فرآوری نکرده ایم و یا اگر فرآوری کرده ایم به صورت مناسبی فرآوری نمی کنیم .
حال آنکه بایستی kaolinit از اکراین از چک و از دیگر کشورها وارد کنیم در مورد اکسید آلومینیوم ، باکللی ، رنگدانه ها ، و ... از ریز و قیمت تمام شده بالا می رود و به همان اندازه سود آوری کاهش می یابد .
از دیگر پارامترهای ایجاد بحران بایستی به حق بهره وری اشاره کرد اگر صنعتگر به این موضوع واقف باشند که بهره وری دادن به نیروی انسانی سبب افزایش کمیت و کیفیت می شود ، خود به خود به این سمت پیش می رود حال آنکه در حدود 90% از کارخانجات چیزی به نام حق بهره وری معنا ندارد .
از دیگر پارامترها می توان به کیفیت کم کالای ایرانی نسبت به کالای کشورهای صاحب نام در این صنعت اشاره کرد. همانطور که آن دوست عزیز بیان نمود ترکیه با حجم صادرات کمتر به اندازه ایران ارز وارد کشورش می کند .
از دیگر پارامترها می توان به مقوله واردات بی رویه در این صنعت اشاره کرد وقتی کشور ما چهارمین تولید کننده در دنیاست لزومی ندارد که ورود بی رویه کالای چینی به کشور گسیل شده و تولید کنندگان را با مشکل مواجه نماید .
... ادامه دارد.
نویسنده : مهندس سیاوش چگنی - مشاور فنی گروه کاشیران